Roszczenie o zachowek przysługuje wtedy, kiedy uprawniony nie otrzymał żadnej korzyści majątkowej, tzn. nie został ustanowiony spadkobiercą, ani zapisobiercą, ani nie otrzymał darowizny za życia spadkodawcy. Jeżeli uprawniony otrzymał pewną korzyść, ale jest ona mniejsza niż należny zachowek, to przysługuje mu roszczenie o uzupełnienie zachowku.
Prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Do wyliczenia wartości udziału należy ustalić tzw. substrat zachowku, na który składają się aktywa spadku pomniejszone o długi spadkowe i udzielone za życia spadkodawcy darowizny.
Tak wyliczona wartość spadku dzielona jest pomiędzy spadkobierców ustawowych (łącznie z tymi, którzy spadek odrzucili, bądź są niegodni dziedziczenia, lecz bez wydziedziczonych i tych, którzy zrzekli się dziedziczenia). Wyliczony w ten sposób udział jest podstawą do wyliczenia zachowku.
Tytułem zachowku uprawnionemu należy się połowa tego, co dostałby w spadku, gdyby zmarły nie pozostawił testamentu. Jeżeli natomiast uprawnionym do zachowku jest małoletnie albo nietrwale zdolny do pracy, zachowek wynosi 2/3 jego udziału spadkowego.
Zachowek nie należy się:
– osobom, które zostały wydziedziczone przez spadkodawcę w testamencie
– osobom, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia
– osobom, które zrzekły się dziedziczenia
– osobom, które odrzuciły spadek
– małżonkowi, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał w nim w separacji orzeczonej przez sąd.